زیتون درختچهای است به ارتفاع تقریبی سه متر که اگر در شرایط مساعد پرورش یابد، ارتفاع آن به حدود دوازده متر و قطر تنهاش به سه متر میرسد. میوه درخت زیتون بیضوی شکل به رنگ سبز تیره و دارای هسته سخت است.
درخت زیتون دارای عمر طولانی است و گفته میشود که میتواند تا هزار سال عمر کند. منشأ درخت زیتون منطقه مدیترانه بوده است و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. زیتون معمولاً در اوایل تابستان شروع به گل دادن میکند و میوه آن کمکم ظاهر میشود. در اواخر تابستان میوه آن به ثمر میرسد. در این هنگام زیتون سبز است و به تدریج بنفش، قهوهای و سپس سیاه میشود، به طوری که در اواخر پاییز که موقع برداشت میوه است، رنگ آن به کلی تیره است.
زیتون رسیده در حدود سی درصد روغن دارد. این روغن مخلوطی از اسید اولئیک، اسید لینولئیک و اسید پالمیتیک است. روغن زیتون مایعی است زلال به رنگ زرد روشن مایل به سبز یا زرد طلایی. زیتون حاوی سدیم، ویتامینهای A و E و آهن است.
از نظر طب قدیم ایران، زیتون رسیده، گرم و قابض و روغن آن گرم و خشک است. بهترین نوع زیتون، میوه سبز رسیده آن است که در آب نمک پرورده شده باشد.
روغن زیتون به صورت خوراکی نرمکننده و صفرابر است، کرمکش است، از امراض قلبی و سرطان جلوگیری میکند، برای رفع سرفههای خشک مفید است، عامل ضد لخته شدن خون است و از رسوب کلسترول در رگها جلوگیری میکند. روغن زیتون به همراه آب لیمو دفعکننده سنگ کیسه صفرا است.
روغن زیتون به صورت موضعی خارش ناشی از گزیدگی حشرات را برطرف میکند، از ریزش موی سر جلوگیری میکند و درمان کننده بیماری نقرس است. روغن زیتون مهمترین روغن برای پخت و پز به حساب میآید زیرا بر اثر حرارت خراب نمیشود.